Μάτια γάτας: γιατί λάμπουν στο σκοτάδι;
Ένα ζευγάρι λαμπερά μάτια που σε παρακολουθούν μέσα στο απόλυτο σκοτάδι, θα μπορούσαν να είναι μια ανατριχιαστική σκηνή από ταινία τρόμου.
Κι όμως είναι απόλυτα φυσιολογικό για τις γάτες όπως και για αρκετά άλλα ζώα. Ας δούμε λοιπόν που οφείλεται αυτό το περίεργο φαινόμενο.
Περιεχόμενα:
- Γιατί λάμπουν τα μάτια της γάτας στο σκοτάδι;
- Τι είναι το tapetum lucidum;
- Γιατί δεν λάμπουν όλα τα μάτια των ζώων το ίδιο χρώμα;
- Ποια ζώα διαθέτουν tapetum lucidum;
- Έχουν οι άνθρωποι tapetum lucidum;
- Τελικά λάμπουν όντως τα μάτια της γάτας στο σκοτάδι;
Ίσως έχετε παρατηρήσει ότι τα μάτια κάποιων ζώων γυαλίζουν τη νύχτα.
Και ενώ το σώμα τους δεν είναι ορατό λόγω του σκοταδιού τα μάτια τους όχι μόνο φαίνονται αλλά είναι και λαμπερά.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι πίστευαν ότι οι γάτες αιχμαλώτιζαν τη λάμψη του ήλιου που δύει στα μάτια τους και τον κρατούσαν ασφαλή μέχρι το πρωί.
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι υπήρχε μια πηγή φωτός μέσα στα μάτια που έμοιαζε με αστραφτερή φωτιά.
Γιατί λάμπουν τα μάτια της γάτας στο σκοτάδι;
Τώρα όμως γνωρίζουμε πως η απάντηση ακούει στο όνομα tapetum lucίdum (Λατινικά σημαίνει «λαμπερό στρώμα»).
Τι είναι το tapetum lucidum;
Πηγή φωτογραφίας: blog.snapshotwisconsin.org
Το tapetum lucidum είναι μια ειδική, ανακλαστική επιφάνεια, ένα στρώμα ιστού που βρίσκεται ακριβώς πίσω από τον αμφιβληστροειδή των ματιών τους και λειτουργεί ως οπισθοανακλαστήρας.
Σαν καθρέπτης δηλαδή, αντανακλά το ορατό φως απευθείας πίσω κατά μήκος της διαδρομής φωτός μέσω του αμφιβληστροειδή, αυξάνοντας το διαθέσιμο φως στους φωτοϋποδοχείς.
Αυτό χρησιμεύει για να ταιριάζει με το αρχικό και το ανακλώμενο φως διατηρώντας έτσι την ευκρίνεια και την αντίθεση της εικόνας στον αμφιβληστροειδή.
Με απλά λόγια τα ζώα που διαθέτουν tapetum lucίdum χρησιμοποιούν το φως που πέφτει επάνω τους ως φακό που τα βοηθά να βλέπουν καλύτερα στο σκοτάδι.
Στη γάτα, το tapetum lucidum αυξάνει την ευαισθησία της όρασης κατά 44%, επιτρέποντάς της να δει φως που είναι ανεπαίσθητο στα ανθρώπινα μάτια.
Όταν λοιπόν το φως πέφτει στο μάτι ενός ζώου που έχει tapetum lucidum, η κόρη φαίνεται να λάμπει.
Όσο πιο δυνατό το φως που πέφτει επάνω στα ζώα, τόσο πιο έντονη είναι και η λάμψη των ματιών τους (θα έχετε δει πόσο έντονα λάμπουν τα μάτια ζώων που πέφτουν επάνω τους οι προβολείς αυτοκινήτου βράδυ σε επαρχιακό δρόμο).
Σε χαμηλό φωτισμό, ένας φακός χειρός είναι αρκετός για να παράγει γυαλάδα ματιών που είναι ιδιαίτερα ορατή στους ανθρώπους (παρά την κατώτερη νυχτερινή τους όραση).
Γιατί δεν λάμπουν όλα τα μάτια των ζώων το ίδιο χρώμα;
Αυτό οφείλεται σε διαφορετικές ουσίες – όπως η ριβοφλαβίνη ή ο ψευδάργυρος – στο ταπέτο ενός ζώου.
Επίσης, υπάρχουν ποικίλες ποσότητες χρωστικής στον αμφιβληστροειδή και αυτό μπορεί να επηρεάσει το χρώμα.
Η ηλικία και άλλοι παράγοντες μπορούν επίσης να αλλάξουν το χρώμα, επομένως ακόμη και δύο σκύλοι του ίδιου είδους θα μπορούσαν να έχουν μάτια που λάμπουν διαφορετικά χρώματα.
Η γυαλάδα των ματιών φαίνεται σε πολλά ζώα, στη φύση αλλά και σε φωτογραφίες με φλας και εμφανίζεται σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων, όπως λευκό, μπλε, πράσινο, κίτρινο, ροζ και κόκκινο.
Ωστόσο, δεδομένου ότι η λάμψη των ματιών είναι ένας τύπος ιριδισμού, το χρώμα ποικίλλει ανάλογα με τη γωνία στην οποία φαίνεται και τα μέταλλα που συνθέτουν τους ανακλαστικούς lucidum.
- Άσπρη λάμψη των ματιών εμφανίζεται σε πολλά ψάρια.
- Μπλε λάμψη των ματιών εμφανίζεται σε πολλά θηλαστικά όπως τα άλογα.
- Πράσινη λάμψη των ματιών εμφανίζεται σε θηλαστικά όπως οι γάτες οι σκύλοι και τα ρακούν.
- Κόκκινη λάμψη των ματιών εμφανίζεται σε κογιότ, τρωκτικά, οπόσουμ και πτηνά.
Οι γάτες και οι σκύλοι με μπλε χρώμα ματιών μπορεί να εμφανίζουν τόσο λάμψη όσο και εφέ κόκκινων ματιών.
Σε έγχρωμες φωτογραφίες με φλας ωστόσο, τα άτομα με μπλε μάτια μπορεί επίσης να εμφανίζουν μια χαρακτηριστική κόκκινη λάμψη.
Ποια ζώα διαθέτουν tapetum lucidum;
Τα περισσότερα πλάσματα με tapetum lucidum είναι νυκτόβια ή ζουν σε περιβάλλοντα χαμηλού φωτισμού, όπως βαθιά κάτω από τη θάλασσα.
Πολλά από αυτά τα ζώα είναι σαρκοφάγα.
Εκτός από τα αρπακτικά νυκτόβια ζώα, tapetum lucidum διαθέτουν και άλλα ζώα όπως κροκόδειλοι, μαρσιποφόρα, τρωκτικά, νυχτερίδες υδρόβια θηλαστικά και ψάρια.
Μάλιστα οι ειδικοί πιστεύουν πως κάποια ψάρια μπορεί να χρησιμοποιούν τη λάμψη των ματιών τόσο για να ανιχνεύσουν όσο και για να επικοινωνήσουν με άλλα ψάρια.
Έχουν οι άνθρωποι tapetum lucidum;
Αν και τα μάτια μας έχουν πολλά κοινά με τα μάτια της γάτας οι άνθρωποι δεν έχουν αυτό το στρώμα tapetum lucidum.
Ωστόσο, το φλας μιας κάμερας είναι αρκετά φωτεινό, ώστε να προκαλεί μια αντανάκλαση στον ίδιο τον αμφιβληστροειδή.
Αυτό είναι το περιβόητο «κόκκινα μάτια» στις φωτογραφίες.
Αυτό που βλέπετε είναι το κόκκινο χρώμα από τα αιμοφόρα αγγεία που Θρέφουν το μάτι.
Τελικά λάμπουν όντως τα μάτια της γάτας στο σκοτάδι;
Όχι. Τα μάτια της γάτας δεν λάμπουν στο σκοτάδι. Αντανακλούν το φως.
Οι διαθλαστικοί κρύσταλλοι μέσα στο tapetum lucidum τους αντανακλούν το φως δίνοντάς τους αυτό το χαρακτηριστικό αποτέλεσμα λάμψης ματιών που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε.
Αυτό το φαινόμενο είναι το αποτέλεσμα της εξελικτικής τους μετάλλαξης για να τις βοηθήσει να βλέπουν στο σκοτάδι.
Μπορεί αν δεν το περιμένετε και τα δείτε ξαφνικά στο σκοτάδι να τρομάξετε, αλλά μην ανησυχείτε.
Σημαίνει ότι τα μάτια της γατούλας σας λειτουργούν ακριβώς όπως σχεδίαζε η φύση!
